تقسیم بندی فصل های علوم هشتم به شرح زیر است :
علوم هشتم در 15 فصل به شرح زیر ارائه شده است. برای دسترسی سریع به هر بخش، روی نام فصل مورد نظر کلیک کنید.
برخی مواد خالص اند و برخی مخلوط اند:
مخلوط ها متنوع اند و بسته به حالت فیزیکی موادِ مخلوط شده به دسته های زیر تقسیم می شوند:
مخلوط ها دسته بندی دیگری دارند بستگی به میزان و نوع مخلوط شدن مواد دارد:
محلول ها از دو جزء حلال و حل شونده تشکیل شدهاند. در بیشتر مواقع حلال قسمتی از محلول است که بخش بیشتری از محلول را به خود اختصاص داده است؛ مثلاً در محلول آب و نمک، آب حلال و نمک محل شونده است.
مخلوط ها در زندگی نقش مهمی دارند :
بیشتر موادی که استفاده و مصرف می کنیم، نوعی مخلوط یا محلول است مثل شامپو، صابون، شیر و …
روش های جدا سازی اجزای مخلوط:
بسته به نوع و حالت فیزیکی تشکیل دهندۀ مخلوطها، راه های جداسازی آنها نیز متفاوت است، برخی از ابزارها و روش های سازی به شرح زیر است :
درسنامه فصل اول علوم هشتم با مخلوط و جداسازی مواد آماده شد. این فصل جزء مباحث شیمی علوم هشتم است.
تغییرات شیمیایی در زندگی روزمرۀ همۀ ما تاثیر مهمی دارد، برخی از تغییرات مفید و برخی مضر هستند. در دومین فصل علوم هشتم که مربوط به مبحث شیمی است به این تغییرات شیمیایی و تأثیر آنها بر زندگی ما می پردازیم.
سوختن تغییری که می تواند بسیار مفید باشد، با سوختن مواد سوختی، انرژی پتانسیلِ شیمیایی ذخیره شده در سوختهای فسیلی و طبیعی آزاد میشود.
برای سوختن و ایجاد آتش سه عامل اصلی نیاز است که به مثلث آتش معروف است:
جانداران با سوزاندن مواد غذایی در بدن خود انرژی شیمیایی ذخیره شده در مواد غذایی را آزاد می کنند و از این انرژی برای رشد و انجام کارهای روزانه دویدن، کارکردن و … استفاده میکنند.
کاتالیزگر : ماده ای که سرعت واکنش های شیمایی را افزایش میدهد ولی خود در واکنش شرکت نمیکند، به عنوان مثال گلوکز در بدن موجودات زنده در حضور آنزیم با اکسیژن هوا ترکیب و ضمن آزاد کردن انرژی به کربن دی اکسید و بخار آب تبدیل میشود.
آنزیم نوعی کاتالیزگر است که در بدن موجودات زنده به تجزیه مواد غذایی آزاد شدن انرژی آنها کمک میکند.
درسنامه فصل دوم علوم هشتم آماده شد.
فصل سوم علوم هشتم نیز به مبحث شیمی می پردازد. ساختار اتم که در سال های قبل نیز با آن آشنا شدید و البته اطلاعات بشتری در مورد اتم و ویژگی های آن. ایزوتوپ و یون مهمترین موضوعاتی هستند که امسال در شناخت اتم به آنها می پردازیم.
همۀ مواد از اتم ساخته شده اندو اتم نیز به نوبۀ خود از ذرات ریزتری به نام های الکترون، پروتون و نوترون ساخته شده است. بار الکترون منفی و بار پروتون مثبت است. نوترون خنثی است.
عدد اتمی : به تعداد پروتون های موجود دریک اتم، عدد اتمی آن اتم می گویند
عدد جرمی: به مجموع تعداد پروتون ها و نوترون های یک اتم، عدد جرمی آن اتم گفته می شود.
نوع اتم را تعداد پروتون هایش مشخص می کند. به عنوان مثال اتم نئون با نماد شیمیایی Ne 10 پروتون دارد و اتم هیدروژن با نماد شیمیایی H تنها یک پروتون دارد.
همانطور که گفته شد در هر اتم علاوه بر پروتون و الکترون، ذرۀ دیگری وجود داردبه نام نوترون. پروتون ها و نوترون ای یک اتم در مرکز(هستۀ) اتم قرار دارند و الکترون ها به دور هسته در حال گردش اند.
برای اینکه تصوری از ابعاد اتم داشته باشید، فرض کنید یک استادیوم ورزشی را یک اتم در نظر بگیریم، در این وضعیت، توپ فوتبال نقش هستۀ اتم را دارد که تمام پروتون ها و نوترون های اتم در آن جای گرفته اند و الکترون ها مثل پشه هایی هستند که در فضای استادیون در حال پرواز و چرخش به دور هسته (توپ فوتبال) هستند.
همانطور که گفتیم در حالت عاذی تعداد پروتون ها و الکترون های یک اتم با هم برابر است اما این قاعده برای تعداد نوترون ها همیشه برقرار نیست. تعداد نوترون ها در اتم های مختلف با هم فرق می کند؛ تعداد نوترون ها گاهی بیشتر، برابر و یا حتی کمتر از تعداد پروتون های داخل هسته است.
حتی در یک اتم مشخص، مثل کربن، که 6 پروتون دارد، ممکن است 6، 7 و یا 8 تونرون وجود داشته باشد. با وجود اختلاف در تعداد نوترون ها برای اتم کربن، همۀ آنها اتم کربن هستند چون همۀ آنها فقط 6 پروتون دارند.
ایزوتوپ : به اتم های یک عنصر که تعداد پروتون های برابر و تعداد نوترون های متفاوت درارند، ایزوتوپ های آن عنصر می گویند.
به عنوان مثالی برای ایزوتوپ می توان عنصر کربن را نام برد که سه ایزوتوپ دارد، کربن 12 ، کربن 13 و کربن 14 که به ترتیب دارای 6 ، 7 و 8 نوترون هستند.
در هر اتم تعداد پروتون ها و الکترون ها باهم برابر است به همین دلیل اندازۀ بارهای مثبت و منفی هر اتم با هم برابر است و کل اتم از نظر بار الکتریکی ، خنثی است. اگر تعدادالکترون های یک اتم نسبت به پروتون هایش بیشتر و یا کمتر شود، آن اتم دارای بار الکتریکی خواهد شد و تبدیل یه یون می شود.
یون : اتم یک ماده که الکترون هایش بیشتر و یا کمتر از پروتون هایش است.
اگر الکترون های یک ماده بیشتر از پروتون هایش شود، آن اتم بار منفی پیدا کرده و به آن آنیون میگویند
اگر الکترون های یک ماده کمتر از پروتون هایش شود، آن اتم بارش مثبت می شود و به کاتیون تبدیل می شود.
الکتریسیته نهمین فصل از علوم هشتم است که به یکی از مباحث فیزیک می پردازد. همانطور که در فصل سوم یاد گرفتید، همه مواد از اتم و اتم ها نیز از سه ذرۀ ریز تر به نام های الکترون، پروتون و نوترون ساخته شده اند. پروتون ها و نوترون ها در هسته ااتم قرار دارند و از جایشان تکان نمی خورند. الکترون ها به دور هسته در مدارهایی به دورگردشن اند. برخی از الکترون ها به هستۀ اتم نزدیک تر و برخی دور ترند.
با صرف کمی انرژی و انجام برخی کارهای ساده، می توان تعدای از الکترون های بیرونی تر یک اتم را از آن جدا کرد، در این شرایط اتم الکترون از دست می دهد و به یون مثبت تبدیل می شود.
و یا حتی می توانیم تعدادی الکترون به یک اتم بدهیم و باعث افزایش تعداد الکترون های آن اتم نسبت به پروتون هایش شویم، در این حالت، آن اتم تبدیل به یون منفی می شود.
دقت کنید که ایجاد بار الکتریکی در اتم یا یک ماده ، فقط با کم یا زیاد کردن تعداد الکترون ها امکان پذیر است . پروتون ها در هستۀ اتم چنان جایگاه محکمی دارند که به جز واکنش های هسته ای ، امکان جدا کردن پروتون از اتم وجود ندارد.
شاید شما هم تجربه کرده باشید ، زمانی که یک بادکنک را با یک پارچه پشمی (مثلاً لباس زمستانی) مالش دهید ، بادکنک به دیوار می چسبد ؛ یا وقتی یک خط کش پلاستیکی را به موهای خشک و تمیز مالش دهید ، خطکش خردههای کاغذ را جذب میکند .(دقت کنید که موها چرب نباشند)
دلیل این آزمایش ها و پدیدههایی شبیه به آن ، ناشی از نیروی بین بارهای الکتریکی است که به آن نیروی الکتروستاتیکی هم میگویند . بارهای الکتریکیِ هم نوع ، تمایل به دفع و بارهای ناهمنوع تمایل به جذب یکدیگر دارند ، به عبارتی دیگر بارهای الکتریکی هم نوع (مثلاً دو بار الکتریکی منفی یا دو بار الکتریکی مثبت) همدیگر را میرانند و بارهای الکتریکی ناهمنوع(یک بار منفی و یک بار مثبت) همدیگر را جذب میکنند.
وقتی میله پلاستیکی با پارچه پشمی مالش داده شود ، تعدادی الکترون از پارچه پشمی کنده و به میلۀ پلاستیکی منتقل میشود ؛ در نتیجه توازن بارهای الکتریکی در پارچه پشمی و میله پلاستیکی برهم میخورد ، طبق توضیحاتی که در بالا داده شد ، پارچه پشمی که الکترون از دست داده ، بارش مثبت و میله پلاستیکی که بار الکتریکی را دریافت کرده ، بارش منفی میشود. به این ترتیب دو ماده با بارهای الکتریکی مخالف داریم که می توانند یکدیگر را جذب کنند .
اما چطور هر کدام از این مواد که اینک دارای بار الکتریکی شدند، میتوانند ماده ای که از لحاظ بار الکتریکی خنثی است را جذب می کند ؟ شاید عجیب به نظر میرسد اما این یک واقعیت علمی و ثابت شده است . برگردید به مثال خط کش و خرده های کاغذ ؛ وقتی خط کش را به موهای سرمان مالش دهیم ، خطکش دارای بار الکتریکی میشود ، اما خردههای کاغذ که باردار نشده اند ، پس چرا جذب خطکش میشوند ؟
این روش باردار کردن اجسام ، به روش مالش (ساییدن) معروف است و بهترین روش برای باردار کردن اجسام نارسانا ست.
برای آشنایی بیشتر با مفهوم الکتریسیته ساکن و روش های بار دار کردن اجسام به آموزش این بخش مراجعه کنید
فصل 10 علوم هشتم در مورد مغناطیس و آثار و کاربردهای آن است . در این فصل با خاصیت مغناطیسی و القای خاصیت مفناطیسی آشنا می شوید.
آهن ربا ماده ای است که خاصیت مغناطیسی دارد و می تواند به مواد دیگر که خاصیت مغناطیسی دارند نیرو وارد کند. آهن ربا دو قطب به نام های N و S دارد که در دو سوی آهن ربا هستند. قطب های هم نام دو آهن ربا یکدیگر را می رانند (دفع می کنند) و قطب های ناهمنام دو آهن ربا یکدیگر را می ربایند (جذب می کنند).
یکی از کاربردهای آهن ربا ساخت قطب نما است که به کمک آن قطب شمال زمین را مشخص می کنند.
هرگاه آهن ربایی را در راستای دو قطبش بشکنیم، هر تکه از آن، تبدیل به یک آهن ربای جدید خواهد شد و هر تکه دارای دو قطب N و S خواهد بود.
القای یک خاصیت یعنی اثرگذاری یا انتقال یک خاصیت به مادۀ جدید. وقتی آهن ربا را به یک میخ آهنی نزدیک می کنیم، میخ از فاصلۀ چند سانتی متری جذب می شود؛ در واقع میخ نیز تبدیل به یک آهن ربا شده است به طوری که قسمتِ نزدیک به آهن ربا، تبدیل به قطب ناهمنام با آهن ربا می شود.
همچنین اگر میخ دیگری را به میخ قبلی نزدیک کنیم، میخ جدید نیز به نوبۀ خود تبدیل به یک آهن ربا می شود، در واقع خاصیت مغناطیسی در میخ جدید نیز القا شده است و به همین ترتیب در میخ های بعدی و بعدی نیز خاصیت مغناطیسی القا می شود.
به کمک یک قطعه آهن (مثلاً میخ فلزی)، مقداری سیم و یک آهن ربا می توان یک آهن ربا ساخت به این ترتیب که، سیم را چندین بار به دور میخ آهنی می پیچیم و سپس دو سر سیم را به دو قطب آهن ربا وصل می کنیم، به این ترتیب خاصیت مغناطیسی در میخ ایجاد شده و میخ تبدیل به آهن ربا می شود.
به کمک مقداری سیم ، آهن ربا و باتری می توان یک موتور الکتریکی ساخت . یکی از رایج ترین کاربردهای علم مغناطیسدر زندگی روزمره، ساخت و استفاده از موتورهای الکتریکی است.
ژنراتور وسیله ایست که انرژی حرکتی را به انرژی الکتریکی (برق) تبدیل می کند. تولید برق توسط ژنراتور نیز یکی از کاربردهای بسیار مهم مغناطیس است.
کنجکاوی های دانشمندان در مورد شناخت ماهیت نور، به پیدایش علم اپتیک (نورشناخت) منجر شد. علمی که امروزه پایه و اساس کارکرد دستگاههایی همچون ماهواره، تلسکوپ، ابزارهای ارتباطی و … است. آینه ها و نحوۀ تشکیل تصویر در آنها اولین مفاهیمی است که با آنها آشنا می شوید. در فصل چهاردهم از علوم هشتم، با مفاهیم زیر که پایه های علم اپتیک است آشنا می شوید.
در فصل قبلی با آینه ها و نحوه تشکیل تصویر در آنها آشنا شدید، در این فصل با یکی دیگر از ابزارهای اپتیکی به نام عدسی و کاربردها آن آشنا خواهید شد. در عدسی ها به دنبال بررسی شکست نور و آثار ناشی از آنها هستیم. برای درک مفاهیم شکست با مفاهیم زیر سروکار داریم:
