علوم هفتم

نیاز به اندازه گیری در زندگی روزمرۀ همۀ ما کاملا مشهود است. برای خرید هر چیزی مثلِ میوه، مواد غذایی و تنقلات باید مقدار آن را بدانیم، برای رسیدن به مدرسه باید در زمان مشخصی از خانه خارج شویم تا به موقع به مدرسه برسیم، برای بررسی میزان رشد، هر ساله قدمان را انداره می گیریم، پزشکان برای تشخیص فشار خون بیماران، فشار خون آنها را اندازه گیری می کنند.

در علوم تجربی نیز برای اندازه گیری و توصیف پدیده های مختلف، نیاز به اندازه گیری داریم. پس ابتدا باید با روش‌های اندازه گیری و ابزارهای آن آشنا شویم، همچنین برای هر اندازه گیری، واحدِ(یکای) متفاوتی تعریف کنیم. به عنوان مثال قد اشخاص را بر حسب متر یا سانتی متر اندازه می‌گیریم و جرم اشخاص را برحسب کیلوگرم بیان می‌کنیم. همانطور که دیدید برای بیان قد از واحد(یکا) سانتی متر و برای بیان جرم از یکای کیلوگرم استفاده کردیم.

موضوع فصل دوم علوم هفتم، بررسی انواع چیزهای قابل اندازه گیری و همچنین انتخاب یکای مناسب برای هر اندازه گیری است. البته ابزار اندازه گیری برای هرکدام را فراموش نکنیم.

همه مواد از مولکول و یا اتم ساخته شده اند، مولکول ها نیز خود از اتم ساخته شده اند. مولکول از ترکیب و یا پیوند شیمیایی بین دو یا چند اتم به وجود می آید. اتم های سازندۀ یک مولکول می تواند، همه از یک نوع عنصر باشند و یا اینکه از ترکیب چند عنصر مختلف ساخته شده باشد.

هر اتم از الکترون، پروتون و نوترون ساخته شده است. الکترون بار الکتریکی منفی، پروتون بار الکتریکی مثبت دارد و نوترون بار الکتریکی ندارد(نوترون خنثی است). پروتون ها و نوترون ها در هستۀ اتم قرار دارند و الکترون ها به دور هستۀ اتم در حال چرخش اند.

هر عنصر را با یک نماد شیمیایی مشخص می‌کنند که اصولاً مخفف یک یا دو حرف اول نام لاتین آنهاست و دو عدد در سمت چپ (بالا و پایین) آن می نویسند که به شرح زیر است.

در فصلِ چهارم از علوم هفتم با عنوانِ مواد پیرامون ما؛ به دنبال معرفی برخی از مهترین ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی مواد هستیم. در این قسمت از علوم هفتم، می‌آموزید که کاربردِ مواد به ویژگی‌های آنها بستگی دارد.

از علوم دبستان به خاطر دارید که مواد به چهار دستۀ زیر تقسیم می‌شوند:

1. جامد
2. مایع
3. گاز
4. پلاسما

هر کدام از مواد، بسته به اینکه کدام یک از حالات گفته شده را دارند ویژگی های متفاوتی دارند.

برخی از ویژگی های فیزیکی مواد به شرح زیر است :

چکش خواری : موادی که بتوان با ضربه زدن در آنها تغیر شکل ایجاد کرد بدون اینکه شکسته و یا گسسته شوند. فلزات اصولاً چکش خوارند البته میزان چکش خواری فلزات با یکدیگر متفاوت است.

جلاپذیری : موادی مانند فلزات که با سابیدن سطح آنها، سطحی درخشان پیدا می‌کنند.

توانایی ورقه شدن :

توانایی مفتول شدن :

رسانندگی گرمایی : توانایی مواد در انتقال گرما

رسانندگی الکتریکی : موادی که جریان الکتریکی را از خود عبور می دهند خاصیت رسانندگی الکتریکی دارند

خاصیت مغناطیسی : موادی که جذب آهن ربا می شوند و یا می توانند آهن را جذب کنند ، خاصیت مغناطیسی دارند.

انعطاف پذیری : انعطاف پذیری یک ماده نشان می دهد که آن ماده چقدر می تواند در اثر وارد کردن نیرو ، خم یا کشیده شود و پس از حذف نیرو ، دوباره به حالت اول برگردد.

استحکام : مقدار نیرویی که لازم است تا یک ماده در اثر کشیدن ، گسسته یا بریده شود .(میزان مقاومتی که یک ماده در برابر پاره شدن از خود نشان می دهد.)

سختی :

شفافیت : مواد شفاف نور را ازخود عبور می دهند.

چگالی : نسبت جرم به حجم هرماده ای را چگالی آن ماده می گویند

نقطه ذوب : دمایی که در آن، مادۀ جامد شروع بع ذوب شدن می‌کند

نقطه جوش : دمایی که در آن مادۀ مایع شروع به بخار شدن می‌کند

علاوه بر آب‌های سطحی که در فصل اول با آنها آشنا شدید، منبع مهم دیگری از آب در زیر سطح زمین قرار دارد. آب های زیر زمینی بعد از یخچال ها، بزرگترین منبع ذخیرۀ آب شیرین زمین محسوب می‌شوند.

میزان نفوذپذیزی آب در زمین به جنس و اندازۀ ذرات خاک بستگی دارد، اگر مقدار ماسۀ خاک نسبت به رس آن بیشتر باشد، آب را در خود نگه نمی دارد و آب به سرعت به لایه های زیرین می رود.

آب های زیر زمینی نیز مثل رودخانه ها در حال حرکت هستند و سرعت حرکت آنها به جنس خاک و شیب زمین بستگی دارد. حرکت آب در زیر زمین می تواند باعث ایجاد غارهای آهکی شود.

می توانیم با حفر چاه آب های زیرزمینی را استخراج نماییم، در حفر چاه، عمق ایستایی و منطقۀ اشباع، نکات مهمی است که باید به آنها توجه داشته باشیم. عمق ایستایی و منطقۀ اشباع به جنس خاک بستگی دارند.

سفرۀ های آب زیر زمینی به دو دستۀ زیر تقسیم می شوند:

• سفره های آب زیر زمینی آزاد
• سفره های زیر زمینی تحت فشار

از گذشته های دور، حفرِ قنات(کاریز) از جمله تلاش های ایرانیان برای دسترسی به آب های زیر زمینی بوده. قنات را در زمین های شیب دار حفر می کنند.

انرژی را دو دستۀ اصلی زیر تقسیم می کنیم:

1. انرژی های آشکار : انرژی های که با یکی از حواس ما قابل درک است مثلِ انرژی چنبشی، گرمایی، صوتی، نورانی و …
2. انرژی های پنهان : انرژی هایی که تا زمان تبدیل به یکی از انرژی های آشکار، به صورت ذخیره در مواد مختلف وجود دارند مثلِ انرژی پتانسیل گرانشی، انرژی پتانسیل شیمیایی، انرژی پتانسیل کشسانی و …

نیرو می تواند اثرات مختلفی داشته باشد از جمله : باعث حرکت اجسام ساکن شود باعث توقف اجسام متحرک شود باعث تغییر مسیر و یا تغییر سرعتِ اجسام متحرک شود باعث تغییر شکل اجسام شود

کار : هرگاه با صرفِ نیرو، جسمی را به حرکت در آوریم، کار انجام داده ایم، اندازۀ کار از رابطۀ زیر محاسبه می شود

کار= نیرو×جابجایی

کار نیز از جنس انرژی است و واحد آن ژول است

انرژی جنبشی: انرژی اجسام متحرک، هر جسمی که حرکت می کند، انرژی جنبشی دارد.

انرژی پتانسیل گرانشی: انرژی ذخیره شده در اجسام، هنگامی که از سطح زمین ارتفاع می گیرند.

انرژی پتانسیل کشسانی: انرژی ذخیره شده در مواد کشسان مثل کش و فنر

انرژی پتانسیل شیمیایی : انرژی ذخیره شده در انواع سوخت ها و موادِ غذایی

قانون پایستگی انرژی : انرژی هرگز به وجود نمی آید یا از بین نمی رود. تنها شکل آن تغییر می کند و یا از جسمی به جسم دیگر منتقل می شود و مقدار کل آن همیشه ثابت می ماند.

یکی از بخش های اصلی علوم در دورۀ اول دبیرستان، آشنایی با انواع انرژی و منابع آنها است. همانطور که قبلاً اشاره شد انرژی اشکال گوناگونی دارد، اما منابع این انرژی ها کجاست و چگونه این انرژی ها به یکدیگر تبدیل می شوند؟ در فصل نهم از علوم هفتم با منابع انرژی و برخی از تبدیلات آنها آشنا می شوید.

منابع انرژی را به دستۀ زیر تقسیم می کنند:

1. منابع انرژی تجدید ناپذیر : منابعی که جایگزینی آنها پس از مصرف تقریباً غیر ممکن است مثلِ سوخت های فسیلی، سوخت هسته ای
2. منابع انرژی تجدید پذیر : منابعی که هر روز و یا در مواقع مناسبی از سال و به رایگان در اختیار ماده قرار دارند مثلِ انرژی باد، آب ، خورشید، زمین گرمایی و سوخت های زیستی

برای مرور سریعتر و استفاده بهینه از زمان ، متن کتاب علوم هفتم را به صورت صوتی برای شما دانش آموزان عزیز آماده کرده ایم . پیشنهاد می کنیم برای بار اول ، فایل صوتی را به همراه مطالعه متن کتاب گوش کنید تا هر جا که نیاز بود برای تعمق بیشتر فایل صوتی را متوقف کرده و بر رو نکات و تصاویر تمرکز نمایید ؛ با این کار ، تصاویر و توضیحات کتاب در خاطر شما ثبت می شوند و با هر بار گوش دادن به فایل صوتی کتاب ، تمام تصاویر در ذهن شما بازیابی می شوند.