علوم هفتم ، دریچه ای است برای آشنایی با علوم تجربی که در سال‌های دوره دوم دبیرستان به چهار درسِ فیزیک ، شیمی ، زیست و زمین شناسی تقسیم می‌شود . در این کتاب ، دانش‌آموزان برای اولین بار مفاهیم علوم تجربی را به به همراه محاسبات می‌آموزند. یاد می‌گیرند که چطور از مفاهیم ریاضی در حل مسائل فیزیک و شیمی کمک بگیرند . به همین دلیل علوم هفتم از اهمیت ویژه ای برخوردار است .

علوم هفتم شامل 15 فصل است . فصل های 1 و 2 مربوط به مبانی اولیه علوم تجربی و روش علمی ، آشنایی با اندازه گیری و تبدیلات واحد است . فصل های 3 و 4 مربوط به درس شیمی ، فصل های 5 ، 6 و 7 مربوط به مبحث زمین شناسی ؛ فصل های 8 ، 9 و 10 مرتبط با فیزیک و درانتها فصل های 11 تا 15 نیز مربوط به مباحث زیست شناسی است .

عناوین علوم هفتم به شرح زیر است :

فصل اول – تجربه و تفکر

پیشرفت و موفقیت در علم و فنّاوری و نوآوری­های امروز ما ، حاصل چیست ؟

پیشرفت های علمی امروز ، نتیجۀ تلاش دانشمندان زیادی از کشورهای مختلف جهان و کشورمان در زمان های طولانی است که با به­کارگیری تفکر ، تجربه و به کاربستن مهارت های یادگیری در برخورد با مسایل مختلف ، علوم را توسعه بخشیده اند .

علم چیست ؟

به تعاریف زیر دقت کنید :

• علم شناخت ما از محیط اطراف است
• علم روشی برای پاسخ دادن به سؤالات است
• علم انجام دادن آزمایش است
• علم افزایش توانایی و قدرت غلبه بر مشکلات است
• علم پیش­بینی آینده است
• علم ، راهی به سوی تکامل انسان است
• علم ضد جهل و نادانی است

علم : مطالعۀ طبیعت و چراغ راه بشر برای دست یابی به پاسخ پرسش­های خود است.

برای حل مسایل علمی به روش دانشمندان باید از مهارت یادگیری علوم استفاده کرد .

مهارت های یادگیری در علوم :

1. پرسش
2. مشاهده ی علمی(جمع آوری اطلاعات-طبقه بندی اطلاعات)
3. پیشنهاد فرضیه
4. آزمایش ( مدل سازی – اندازه گیری)
5. بررسی نتایج (ثبت و تفسیر داده ها)
6. پاسخ (نظریه سازی)

برای مشاهده درسنامه کامل فصل اول علوم هفتم به صفحۀ تجربه و تفکر مراجعه کنید .

فصل دوم – اندازه گیری و ابزارهای آن

فصل سوم – اتم ها الفبای مواد

همه مواد از مولکول و یا اتم ساخته شده اند ، مولکول ها نیز خود از اتم ساخته شده اند .

مولکول از ترکیب و یا پیوند شیمیایی بین دو یا چند اتم به وجود می آید . اتم های سازندۀ یک مولکول می تواند همه از یک نوع عنصر باشند و یا اینکه از ترکیب چند عنصر مختلف ساخته شده باشد .

هر اتم از الکترون ، پروتون و نوترون ساخته شده است .

الکترون بار الکتریکی مثبت ، پروتون بار الکتریکی منفی دارد و نوترون بار الکتریکی ندارد(نوترون خنثی است).

پروتون ها و نوترون ها در هستۀ اتم قرار دارند و الکترون ها به دور هستۀ اتم در حال چرخش اند .

هر عنصر را با یک نماد شیمیایی مشخص می کنند که اصولاً مخفف یک یا دو حرف اول نام لاتین آنهاست و دو عدد در سمت چپ (بالا و پایین) آن می نویسند که به شرح زیر است .

عدد اتمی : با حرف Z نمایش داده می شود و در پایین سمت چپ نماد شیمیایی عنصر نوشته نوشته می شود و تعداد پروتون های یک ماده را مشخص می کند .

عدد جرمی : با حرف A نشان داده می شود و بالا سمت چپ نماد شیمیایی عنصر نوشته می شود . مجموع پروتو ن و نوترون های یک عنصر را مشخص می کند .

در حالت عادی تعداد پروتون ها و الکترون های یک اتم با هم برابر است . یعنی عدد اتمی نشاندهندۀ تعداد الکترون های یک عنصر نیز هست .

از آنجایی که عدد جرمی، برابر مجموع تعداد پروتون ها و نوترون های یک اتم است

برای پیدا کردن تعداد نوترون های یک اتم کافی است ، عدد اتمی و عدد جرمی یک اتم را از هم کم کنید .

به عنوان مثال عنصر هلیم با نماد شیمیایی  دارای 2 پروتون ،2 الکترون ، و 2 تونرون است :

یون : یون به عنصر یک ماده می گویند که تعداد الکترون هایش با پروتون هایش برابر نیست .

اتمی که الکترون از دست داده باشد را یون مثبت و اتمی که الکترون به دست آورده باشد را یون منفی می نامند.

صرفاً جهت اطلاع :

آنیون : به عنصری که تعدادی الکترون به دست آورده و تعداد الکترون هایش از تعداد پروتون هایش بیشتر است.

کاتیون : به عنصری که تعدادی الکترون از دست داده و تعداد الکترون هایش از تعداد پروتون هایش کمتر شده است.

دقت کنید که یک ماده فقط با از دست دادن و یا به دست آوردن الکترون ، می تواند یه یون تبدیل شوند. این تبادل الکترون با مالش دادن و یا شرکت کردن اتم در واکنش های شیمیایی، اتفاق می افتد.

ایزوتوپ : به اتم های یک عنصر که تعداد پروتون های برابر و تعداد نوترون های متفاوت دارند ایزوتوپ می‌گویند.

ایزوتوپ به معنای هم مکان است .

مثلاً اتم هیدروژن دارای سه ایزوتوپ است :

 : معمولی ترین نوع ایزوتوپ اتم هیدروژن که از یک پروتون و یک الکترون تشکیل شده است و نوترون ندارد

 : به این ایزوتوپ اتم هیدروژن ، دوتریوم هم می گویند که یک نوترون دارد

 : به این ایزوتوپ اتم هیدروژن تریتیوم هم می گویند که 2 نوترون دارد .

اتم کربن نیز سه ایزوتوپ دارد که با عدد جرمی آن ها نامگذاری شده است .

:  کربن 12 که 6 نورتون دارد  

 : کربن 13 که 7 نوترون دارد

 : کربن 14 که 8 نوترون دارد :

فصل چهارم – مواد پیرامون ما

ویژگی های فیزیکی مواد :

چکش خواری : موادی که بتوان با ضربه زدن در آنها تغیر شکل ایجاد کرد بدون اینکه شکسته و یا گسسته شوند. فلزات اصولاً چکش خوارند البته میزان چکش خواری فلزات با یکدیگر متفاوت است .

جلاپذیری : موادی مانند فلزات که با سابیدن آنها ، سطحی درخشان پیدا می کنند.

توانایی ورقه شدن :

توانایی مفتول شدن :

رسانندگی گرمایی :

رسانندگی الکتریکی : موادی که جریان الکتریکی را از خود عبور می دهند خاصیت رسانندگی الکتریکی دارند

خاصیت مغناطیسی : موادی که جذب آهن ربا می شوند و یا می توانند آهن را جذب کنند ، خاصیت مغناطیسی دارند .

انعطاف پذیری : انعطاف پذیری یک ماده نشان می دهد که آن ماده چقدر می تواند در اثر وارد کردن نیرو ، خم یا کشیده شود و پس از حذف نیرو ، دوباره به حالت اول برگردد .

استحکام : مقدار نیرویی که لازم است تا یک ماده در اثر کشیدن ، گسسته یا بریده شود .(میزان مقاومتی که یک ماده در برابر پاره شدن از خود نشان می دهد.)

سختی :

شفافیت : مواد شفاف نور را ازخود عبور می دهند .

چگالی : نسبت جرم به حجم هرماده ای را چگالی آن ماده می گویند

نقطه ذوب :

نقطه جوش :

فصل پنجم – از معدن تا کارخانه

فصل ششم – سفر آب روی زمین

فصل هفتم – سفر آب درون زمین

فصل هشتم – انرژی و تبدیل های آن

فصل نهم – منابع انرژی

فصل دهم – گرما و بهینه سازی مصرف انرژی

فصل یازدهم – یاخته و سازمان بندی آن

فصل دوازدهم – سفرۀ سلامت

فصل سیزدهم – سفر غذا

فضل چهاردهم – گردش مواد

فصل پانزدهم – تبادل با محیط

برای مرور سریعتر و استفاده بهینه از زمان ، متن کتاب علوم هفتم را به صورت صوتی برای شما دانش آموزان عزیز آماده کرده ایم .
پیشنهاد می کنیم برای بار اول ، فایل صوتی را به همراه مطالعه متن کتاب گوش کنید تا هر جا که نیاز بود برای تعمق بیشتر فایل صوتی را متوقف کرده و بر رو نکات و تصاویر تمرکز نمایید ؛ با این کار ، تصاویر و توضیحات کتاب در خاطر شما ثبت می شوند و با هر بار گوش دادن به فایل صوتی کتاب ، تمام تصاویر در ذهن شما بازیابی می شوند .