علوم هفتم

علوم هفتم،دریچه‌ای است برای آشنایی با علوم تجربی که در سال‌های دوره دوم دبیرستان به چهار درسِ فیزیک، شیمی، زیست و زمین شناسی تقسیم می‌شود. در این کتاب، دانش‌آموزان برای اولین بار مفاهیم علوم تجربی را به به همراه محاسبات می‌آموزند. یاد می‌گیرند که چطور از مفاهیم ریاضی در حل مسائل فیزیک و شیمی کمک بگیرند. به همین دلیل علوم هفتم از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

علوم هفتم شامل 15 فصل است:

  • فصل های 1 و 2 مربوط به مبانی اولیه علوم تجربی و روش علمی، آشنایی با اندازه گیری و تبدیلات واحد است
  • فصل های 3 و 4 مربوط به درس شیمی
  • فصل های 5 ، 6 و 7 مربوط به مبحث زمین شناسی
  • فصل های 8 ، 9 و 10 مرتبط با فیزیک
  • فصل های 11 تا 15 نیز مربوط به مباحث زیست شناسی است

فصل های علوم هفتم به شرح زیر است :

تصویر جلد کتاب علوم هفتم
  • فصل یازدهم : یاخته و سازمان بندی آن
  • فصل دوازدهم : سفره سلامت
  • فصل سیزدهم : سفر غذا
  • فصل چهاردهم : گردش مواد
  • فصل پانزدهم : تبادل با محیط

فصل اول علوم هفتم – تجربه و تفکر

پیشرفت و موفقیت در علم و فنّاوری و نوآوری­‌های امروز ما ، حاصل چیست ؟

پیشرفت های علمی امروز ، نتیجۀ تلاش دانشمندان زیادی از کشورهای مختلف جهان و کشورمان در زمان های طولانی است که با به‌­کارگیری تفکر ، تجربه و به کاربستن مهارت های یادگیری در برخورد با مسایل مختلف ، علوم را توسعه بخشیده اند.

علم چیست ؟

به تعاریف زیر دقت کنید :

  • علم شناخت ما از محیط اطراف است
  • علم روشی برای پاسخ دادن به سؤالات است
  • علم انجام دادن آزمایش است
  • علم افزایش توانایی و قدرت غلبه بر مشکلات است
  • علم پیش­بینی آینده است
  • علم، راهی به سوی تکامل انسان است
  • علم ضد جهل و نادانی است
  • علم مطالعۀ طبیعت و چراغ راه بشر برای دست یابی به پاسخ پرسش­های خود است.

برای حل مسایل علمی به روش دانشمندان باید از مهارت یادگیری علوم استفاده کرد.

مهارت های یادگیری در علوم :

  1. پرسش
  2. مشاهده ی علمی(جمع آوری اطلاعات-طبقه بندی اطلاعات)
  3. پیشنهاد فرضیه
  4. آزمایش( مدل سازی – اندازه گیری)
  5. بررسی نتایج (ثبت و تفسیر داده ها)
  6. پاسخ (نظریه سازی)

درسنامه فصل اول علوم هفتم با عنوانِ تجربه و تفکر، به همراه خلاصه تعاریف فصل اول علوم هفتم برای استفاده دانش آموزان گرامی آماده و بارگزاری شده است.

فصل دوم – اندازه گیری و ابزارهای آن

نیاز به اندازه گیری در زندگی روزمرۀ همۀ ما کاملا مشهود است. برای خرید هر چیزی مثلِ میوه، مواد غذایی و تنقلات باید مقدار آن را بدانیم، برای رسیدن به مدرسه باید در زمان مشخصی از خانه خارج شویم تا به موقع به مدرسه برسیم، برای بررسی میزان رشد، هر ساله قدمان را انداره می گیریم، پزشکان برای تشخیص فشار خون بیماران، فشار خون آنها را اندازه گیری می کنند.

در علوم تجربی نیز برای اندازه گیری و توصیف پدیده های مختلف، نیاز به اندازه گیری داریم. پس ابتدا باید با روش‌های اندازه گیری و ابزارهای آن آشنا شویم، همچنین برای هر اندازه گیری، واحدِ(یکای) متفاوتی تعریف کنیم. به عنوان مثال قد اشخاص را بر حسب متر یا سانتی متر اندازه می‌گیریم و جرم اشخاص را برحسب کیلوگرم بیان می‌کنیم. همانطور که دیدید برای بیان قد از واحد(یکا) سانتی متر و برای بیان جرم از یکای کیلوگرم استفاده کردیم.

موضوع فصل دوم علوم هفتم، بررسی انواع چیزهای قابل اندازه گیری و همچنین انتخاب یکای مناسب برای هر اندازه گیری است. البته ابزار اندازه گیری برای هرکدام را فراموش نکنیم.

از مهم ترین ابزارهای اندازه گیری می توان به موارد زیر اشاره کرد:

متر (خط کش) : برای اندازه گیری طول و فاصله

ترازو : برای اندازه گیری جرم اجسام

نیروسنج : برای اندازه گیری میزان نیرو

دماسنج : برای اندازه گیری دمای اجسام

ساعت(کرونومتر) : برای اندازه گیری زمان

فشار سنج : برای اندازه گیری میزان فشار

سرعت سنج : برای اندازه گیری سرعت خوردوها و …

شتاب سنج : برای اندازه گیری شتاب حرکت

فصل سوم – اتم ها الفبای مواد

همه مواد از مولکول و یا اتم ساخته شده اند، مولکول ها نیز خود از اتم ساخته شده اند. مولکول از ترکیب و یا پیوند شیمیایی بین دو یا چند اتم به وجود می آید. اتم های سازندۀ یک مولکول می تواند، همه از یک نوع عنصر باشند و یا اینکه از ترکیب چند عنصر مختلف ساخته شده باشد.

هر اتم از الکترون، پروتون و نوترون ساخته شده است. الکترون بار الکتریکی منفی، پروتون بار الکتریکی مثبت دارد و نوترون بار الکتریکی ندارد(نوترون خنثی است). پروتون ها و نوترون ها در هستۀ اتم قرار دارند و الکترون ها به دور هستۀ اتم در حال چرخش اند.

هر عنصر را با یک نماد شیمیایی مشخص می‌کنند که اصولاً مخفف یک یا دو حرف اول نام لاتین آنهاست و دو عدد در سمت چپ (بالا و پایین) آن می نویسند که به شرح زیر است.

عدد اتمی

به تعداد پروتون‌های یک عنصر، عدد اتمی آن عنصر می‌گویند. عدد اتمی با حرف Z نمایش داده می شود و در پایین سمت چپ نماد شیمیایی عنصر نوشته نوشته می شود

عدد جرمی

به مجموع پروتون‌ها و نوترون‌های یک عنصر عدد جرمیِ آن عنصر می‌گویند. عدد جرمی با حرف A نشان داده می شود و بالا سمت چپ نماد شیمیایی عنصرنوشته می شود

A=Z+N

در حالت عادی تعداد پروتون ها و الکترون های یک اتم با هم برابر است. یعنی عدد اتمی نشان‌دهندۀ تعداد الکترون های یک عنصر نیز هست. از آنجایی که عدد جرمی، برابر مجموع تعداد پروتون ها و نوترون های یک اتم است؛ برای پیدا کردن تعداد نوترون های یک اتم کافی است، عدد اتمی و عدد جرمی یک اتم را از هم کم کنید.

N=A-Z

به عنوان مثال عنصر هلیم،دارای 2 پروتون ،2 الکترون و 2 تونرون است.

یون

هر گاه یک اتم یک یا چند الکترون از دست بدهد (و یا بگیرد) به آن یون می‌گویند. اتمی که الکترون از دست داده باشد را یون مثبت و اتمی که الکترون به دست آورده باشد را یون منفی می نامند.

صرفاً جهت اطلاع :

آنیون : به عنصری گفته می‌شود که تعدادی الکترون به دست آورده و تعداد الکترون هایش از تعداد پروتون هایش بیشتر است.

کاتیون : به عنصری گفته می‌شود که تعدادی الکترون از دست داده و تعداد الکترون هایش از تعداد پروتون هایش کمتر شده است.

ایزوتوپ

به اتم های یک عنصر که تعداد پروتون های برابر و تعداد نوترون های متفاوت دارند ایزوتوپ می‌گویند.

ایزوتوپ به معنای هم مکان است. مثلاً اتم هیدروژن دارای سه ایزوتوپ است

  • معمولی ترین نوع ایزوتوپ اتم هیدروژن که از یک پروتون و یک الکترون تشکیل شده است و نوترون ندارد.
  • ایزوتوپ بعدیِ اتم هیدروژن، دوتریوم است که یک نوترون دارد و
  • ایزوتوپ دیگرِ اتم هیدروژن، تریتیوم است که 2 نوترون دارد

اتم کربن نیز سه ایزوتوپ دارد که با عدد جرمی آن ها نامگذاری شده است:

  • کربن 12 که 6 نورتون دارد
  • کربن 13 که 7 نوترون دارد
  • کربن 14 که 8 نوترون دارد

دقت کنید که هر سه ایزوتوپِ کربن 6 پروتون دارند ولی تعداد نوترون‌های آنها متفاوت است

فصل چهارم – مواد پیرامون ما

در فصلِ چهارم از علوم هفتم با عنوانِ مواد پیرامون ما؛ به دنبال معرفی برخی از مهترین ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی مواد هستیم. در این قسمت از علوم هفتم، می‌آموزید که کاربردِ مواد به ویژگی‌های آنها بستگی دارد.

از علوم دبستان به خاطر دارید که مواد به چهار دستۀ زیر تقسیم می‌شوند:

  1. جامد
  2. مایع
  3. گاز
  4. پلاسما

هر کدام از مواد، بسته به اینکه کدام یک از حالات گفته شده را دارند ویژگی های متفاوتی دارند.

برخی از ویژگی های فیزیکی مواد به شرح زیر است :

چکش خواری : موادی که بتوان با ضربه زدن در آنها تغیر شکل ایجاد کرد بدون اینکه شکسته و یا گسسته شوند. فلزات اصولاً چکش خوارند البته میزان چکش خواری فلزات با یکدیگر متفاوت است.

جلاپذیری : موادی مانند فلزات که با سابیدن سطح آنها، سطحی درخشان پیدا می‌کنند.

توانایی ورقه شدن :

توانایی مفتول شدن :

رسانندگی گرمایی : توانایی مواد در انتقال گرما

رسانندگی الکتریکی : موادی که جریان الکتریکی را از خود عبور می دهند خاصیت رسانندگی الکتریکی دارند

خاصیت مغناطیسی : موادی که جذب آهن ربا می شوند و یا می توانند آهن را جذب کنند ، خاصیت مغناطیسی دارند.

انعطاف پذیری : انعطاف پذیری یک ماده نشان می دهد که آن ماده چقدر می تواند در اثر وارد کردن نیرو ، خم یا کشیده شود و پس از حذف نیرو ، دوباره به حالت اول برگردد.

استحکام : مقدار نیرویی که لازم است تا یک ماده در اثر کشیدن ، گسسته یا بریده شود .(میزان مقاومتی که یک ماده در برابر پاره شدن از خود نشان می دهد.)

سختی :

شفافیت : مواد شفاف نور را ازخود عبور می دهند.

چگالی : نسبت جرم به حجم هرماده ای را چگالی آن ماده می گویند

نقطه ذوب : دمایی که در آن، مادۀ جامد شروع بع ذوب شدن می‌کند

نقطه جوش : دمایی که در آن مادۀ مایع شروع به بخار شدن می‌کند

فصل پنجم – از معدن تا خانه

در فصل پنجمِ علوم هفتم، مراحلِ تهیه و فرآوری مواد مختلف را بررسی خواهیم کرد. مهمترین و مواد مصرفی در زندگی روزمره و روش تهیه و استخراج آنها از زمین را خواهیم آموخت.

آهن یکی از پر مصرف ترین فلز در  زندگی انسان امروزی به شمار می‌آید، زیرا از آهن برای ساخت خانه‌ها، خودروها، ابزارآلات و … استفاده می‌کنیم، به همین دلیل آشنایی با روش استخراج و آماده سازی این فلز یکی از مهمترین بخش‌های این فصل از علوم هفتم به شمار می‌آید.

بتُن یک مادۀ بسیار مهم و پرکاربرد در صنعت ساختمان است. در ساختنِ پُل‌، تونل‌، سد و ساختمان‌ها و برج‌ها از بتُن استفاده می‌شود. بتن مخلوطی از سیمان، شن، ماسه و آب است و استحکام زیای دارد.

شیشه نیز یکی از ماده های مهم در زندگی بشر به حساب می‌آید، علاوه بر کاربرد شیشه در ساخت خانه و خودرو، امروزه شیشه یکی از مهترین ماده در بسته‌بندیِ مواد غذایی به شمار می‌آید. در بسته بندی مواد نوشیدنی، رُب، خیارشور، دارو و بسیاری موارد دیگر از شیشه استفاده می‌شود.

در گذشته، بسیاری از ظروف به صورت دست‌ساز و سفالی بود، امروزه نیز با پشرفت علم و تکنولوژی هنوز ظروفِ چینی تولید می‌شوند. خاک رُس مادۀ اصلی ظروف سفالی و چینی است.

با توجه به نیاز روزافزون به مواد و منابع طبیعی، سالانه میلیارها تن از اندوخته های طبیعی مصورف می‌شود، اگر با همین روند منابع را مصرف کنیم، تا صد سال آینده بسیاری از منابع شناخته شده به اتمام می‌رسد. برای جلوگیری از اتمام منابع راهکارهای زیر پیشنهاد می‌شود:

  1. کاهش مصرف
  2. بازیافت
  3. مصرف دوباره

فصل ششم – سفر آب روی زمین

در فصل ششم علوم هفتم به سفر آب روی زمین می پردازیم، چرخه آب را بررسی می‌کنیم. در این فصل شما با آب های جاری در روی سطح زمین آشنا می شوید، عوامل مؤثر بر سرعت حرکت آبِ رودخانه ها و تأثیر آن بر شکل رودخانه را فرامی‌گیرید.

آبشار یکی از یکی از پدیده‌های جالبی که ممکن است در مسیر برخی رودخانه‌ها ایجاد شود. در این فصل با دلیلِ ایجاد رودخانه آشنا می‌شوید.

دریاچه‌ها، دریاها و اقیانس ها از جمله بزرگترین منابع آب روی سطح زمین هستن ولی آب ذخیزه شده در آنها برای مصرف ما انسان‌ها مناسب نیست، اما این آب‌ها محیط زندگی جانداران زیادی است.

یخچال‌های طبیعی نیز یکی دیگر از منابع مهم ذخیرۀ آب‌های روی سطح زمین هستند و ر مناطقی از زمین ایجاد می‌شوند که دمای هوا زیر صفر درجه سلسیوس باشد.

فصل هفتم – سفر آب درون زمین

علاوه بر آب‌های سطحی که در فصل اول با آنها آشنا شدید، منبع مهم دیگری از آب در زیر سطح زمین قرار دارد. آب های زیر زمینی بعد از یخچال ها، بزرگترین منبع ذخیرۀ آب شیرین زمین محسوب می‌شوند.

میزان نفوذپذیزی آب در زمین به جنس و اندازۀ ذرات خاک بستگی دارد، اگر مقدار ماسۀ خاک نسبت به رس آن بیشتر باشد، آب را در خود نگه نمی دارد و آب به سرعت به لایه های زیرین می رود.

آب های زیر زمینی نیز مثل رودخانه ها در حال حرکت هستند و سرعت حرکت آنها به جنس خاک و شیب زمین بستگی دارد. حرکت آب در زیر زمین می تواند باعث ایجاد غارهای آهکی شود.

می توانیم با حفر چاه آب های زیرزمینی را استخراج نماییم، در حفر چاه، عمق ایستایی و منطقۀ اشباع، نکات مهمی است که باید به آنها توجه داشته باشیم. عمق ایستایی و منطقۀ اشباع به جنس خاک بستگی دارند.

سفرۀ های آب زیر زمینی به دو دستۀ زیر تقسیم می شوند:

  • سفره های آب زیر زمینی آزاد
  • سفره های زیر زمینی تحت فشار

از گذشته های دور، حفرِ قنات(کاریز) از جمله تلاش های ایرانیان برای دسترسی به آب های زیر زمینی بوده. قنات را در زمین های شیب دار حفر می کنند.

فصل هشتم – انرژی و تبدیل های آن

انرژی را دو دستۀ اصلی زیر تقسیم می کنیم:

  1. انرژی های آشکار : انرژی های که با یکی از حواس ما قابل درک است مثلِ انرژی چنبشی، گرمایی، صوتی، نورانی و …
  2. انرژی های پنهان : انرژی هایی که تا زمان تبدیل به یکی از انرژی های آشکار، به صورت ذخیره در مواد مختلف وجود دارند مثلِ انرژی پتانسیل گرانشی، انرژی پتانسیل شیمیایی، انرژی پتانسیل کشسانی و …

نیرو می تواند اثرات مختلفی داشته باشد از جمله : باعث حرکت اجسام ساکن شود باعث توقف اجسام متحرک شود باعث تغییر مسیر و یا تغییر سرعتِ اجسام متحرک شود باعث تغییر شکل اجسام شود

کار : هرگاه با صرفِ نیرو، جسمی را به حرکت در آوریم، کار انجام داده ایم، اندازۀ کار از رابطۀ زیر محاسبه می شود

کار= نیرو×جابجایی

کار نیز از جنس انرژی است و واحد آن ژول است

انرژی جنبشی: انرژی اجسام متحرک، هر جسمی که حرکت می کند، انرژی جنبشی دارد.

انرژی پتانسیل گرانشی: انرژی ذخیره شده در اجسام، هنگامی که از سطح زمین ارتفاع می گیرند.

انرژی پتانسیل کشسانی: انرژی ذخیره شده در مواد کشسان مثل کش و فنر

انرژی پتانسیل شیمیایی : انرژی ذخیره شده در انواع سوخت ها و موادِ غذایی

قانون پایستگی انرژی : انرژی هرگز به وجود نمی آید یا از بین نمی رود. تنها شکل آن تغییر می کند و یا از جسمی به جسم دیگر منتقل می شود و مقدار کل آن همیشه ثابت می ماند.

فصل نهم – منابع انرژی

یکی از بخش های اصلی علوم در دورۀ اول دبیرستان، آشنایی با انواع انرژی و منابع آنها است. همانطور که قبلاً اشاره شد انرژی اشکال گوناگونی دارد، اما منابع این انرژی ها کجاست و چگونه این انرژی ها به یکدیگر تبدیل می شوند؟ در فصل نهم از علوم هفتم با منابع انرژی و برخی از تبدیلات آنها آشنا می شوید.

منابع انرژی را به دستۀ زیر تقسیم می کنند:

  1. منابع انرژی تجدید ناپذیر : منابعی که جایگزینی آنها پس از مصرف تقریباً غیر ممکن است مثلِ سوخت های فسیلی، سوخت هسته ای
  2. منابع انرژی تجدید پذیر : منابعی که هر روز و یا در مواقع مناسبی از سال و به رایگان در اختیار ماده قرار دارند مثلِ انرژی باد، آب ، خورشید، زمین گرمایی و سوخت های زیستی

درسنامه فصل 9 علوم هفتم

درسنامۀ فصل نهم با عنوان منابع انرژی آماده و بارگزاری شد

فصل دهم – گرما و بهینه سازی مصرف انرژی

یکی از مهم ترین انرژی ها ، انرژی گرمایی است، به خصوص در فصل های پاییز و زمستان. هرساله مقدار بسیار زیادی از سوخت ها فسیلی برای گرم نگه داشتن منازل، ادارت و … سوزانده می شود. آشنایی با مفهوم گرما و دما یکی از مهم ترین اهداف علوم هفتم است.

در این بخش از علوم هفتم برای آشنایی با دما  و انرژی گرمایی به مفاهیم زیر می پردازیم :

  • تعریف دما و واحدهای اندازه گیری آن
  • وسایل اندازه گیری دما (انواع دماسنج ها)
  • درجه بندی دماسنج سلسیوس
  • عوامل مؤثر بر دقت دماسنج ها
  • کمیت دماسنجی
  • تفاوت دما و گرما
  • تعریف گرما
  • تعادل گرمایی
  • رسانای گرما و نارسانای گرما (عایق گرما)
  • روش های انتقال گرما (رسانش ، همرفت ، تابش)
  • جلوگیری از اتلاف گرما

فصل یازدهم – یاخته و سازمان بندی آن

بخش پنجم علوم هفتم با عنوان دنیای درون من، مربوط به بخش زیست شناسی علوم است. در این بخش به مباحث زیر می پردازد:

  • یاخته (سلول)و سازمان بندی آن
  • سفرۀ سلامت (غذاهای سالم و مفید و مورد نیاز بدن انسان)
  • سفر غذا (مراحل گوارش غذا در بدن انسان)
  • گردش مواد (گردش خون و سیستم خون رسانی در بدن انسان)
  • تبادل با محیط (دفع سموم و مواد مصرفی از بدن)

کوچکترین واحد سازندۀ بدن موجودات زنده را یاخته (سلول) می نامیم که به نوبۀ خود از بخش های ریزتری ساخته شده است که هر کدام از این بخش ها کاری متفاوت انجام می دهند. در فصل یازدهم از علوم هفتم، با بخش های مختلف سلول آشنا می شوید:

  • انواع یاخته ها
  • شباهت یاخته ها
  • غشای یاخته
  • هسته
  • میان باخته (سیتوپلاسم)
  • کریچه (واکوئل)
  • رِناتَن (ریبوزوم)
  • راکیزه (میتوکندری)
  • دستگاه گلژی
  • شبکه درمیان یاخته ای (شبکه آندوپلاسمی)
  • مقایسۀ یاخته های گیاهی و جانوری
  • سازمان بندی و انواع یاخته ها
  • بافت و انواع آن
  • اندام
  • دستگاه

فصل دوازدهم – سفرۀ سلامت

فصل سیزدهم – سفر غذا

فصل چهاردهم – گردش مواد

فصل پانزدهم – تبادل با محیط

برای مرور سریعتر و استفاده بهینه از زمان ، متن کتاب علوم هفتم را به صورت صوتی برای شما دانش آموزان عزیز آماده کرده ایم . پیشنهاد می کنیم برای بار اول ، فایل صوتی را به همراه مطالعه متن کتاب گوش کنید تا هر جا که نیاز بود برای تعمق بیشتر فایل صوتی را متوقف کرده و بر رو نکات و تصاویر تمرکز نمایید ؛ با این کار ، تصاویر و توضیحات کتاب در خاطر شما ثبت می شوند و با هر بار گوش دادن به فایل صوتی کتاب ، تمام تصاویر در ذهن شما بازیابی می شوند.

تصویر جلد کتاب علوم هفتم
علوم هفتم » آی فیزیک
علوم هفتم

آموزش علوم هفتم به همراه فایل صوتی کتاب علوم هفتم | خلاصه درس و نکات مهم و کلیدی

ارائه دهنده دوره: Person

نام ارائه دهنده دوره: استاد عزیزی

Course Mode: Online

امتیازدهی ویرایشگر:
5

2 دیدگاه. ارسال دیدگاه جدید

  • خوشحال میشیم که نظرات خودتون رو برای ما ارسال کنید تا بتونیم کیفیت مطالب آموزشی رو ارتقاء بدیم

    پاسخ
  • رضا کربلائی
    مارس 18, 2023 11:43 ب.ظ

    خیلی ممنون از آموزش های خوب و رایگانتون
    من همیشه به سایت شما سر میز نم و چیزای زیادی از این آموزش ها یاد گرفتم

    پاسخ

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این فیلد را پر کنید
این فیلد را پر کنید
لطفاً یک نشانی ایمیل معتبر بنویسید.
برای ادامه، شما باید با قوانین موافقت کنید

keyboard_arrow_up